برخی تحقیقات نشان میدهد که احتمالاً ماریجوانا زودتر از سایر مواد قانونی و غیرقانونی مورد سوء مصرف قرارمیگیرد و سبب اعتیاد و وابستگی به سایر مواد میشود. بهعنوانمثال، پژوهشی با استفاده از دادههای طولی بدستآمده از مطالعة ملی همهگیرشناسی سوءمصرف الکل و اختلالات مرتبط با آن، نشان داد افرادی که در دورة اول این نظرسنجی ماریجوانا مصرف میکردند نسبت به افرادی که ماریجوانا مصرف نمیکردند، به احتمال بیشتری در 3 سال بعد درگیر اختلال سوءمصرف الکل شدند؛ افرادی که قبلاً و از ابتدا دچار اختلال سوءمصرف الکل بودند، با مصرف ماریجوانا در معرض خطر تشدید اختلالات مرتبط با مصرف الکل قرار داشتند. مصرف ماریجوانا همچنین به سایر اختلالات مصرف مواد از جمله اعتیاد به نیکوتین مرتبط است.
قرارگرفتن زودهنگام در معرض کانابینوئیدها(مادة موثر موجود در ماریجوانا) در جانوران جوندة بالغ، میزان واکنش مراکز پاداش دوپامین مغزی را در سنین بعدی کاهش میدهد. تا حدی که این یافتهها برای انسان قابل تعمیم باشد، میتواند افزایش آسیبپذیری برای اعتیاد به سایر مواد را در سالهای آتی زندگی توضیح دهد؛ همانگونه که اکثر مطالعات همهگیرشناسانه، توضیح مشابهی دربارة مصرفکنندگان زودهنگام ماریجوانا ارائه دادهاند. این دادهها مطابقاند با آزمایشهای حیوانی که توانایی THC(تتراهیدروکانابینول، یکی از انواع کانابینوئیدها) را برای "تقویت" مغز در جهت واکنشهای بهتر به سایر داروها نشان میدهند. به عنوان مثال، موشهایی که قبلاً THC دریافت کردهاند، نه تنها در مواجهه با THC، بلکه در مواجهه با داروهای دیگری مانند مورفین، پاسخ رفتاری شدیدتری از خود نشان میدهند – پدیدهای که حساسیت متقابل نام گرفته است.
این یافتهها با ایدة ماریجوانا به عنوان "داروی دروازه" همخوانی دارد. با این حال، اکثریت افرادی که از ماریجوانا استفاده میکنند، بهدنبال استفاده از مواد "سختتر(خطرناکتر)" نیستند. همچنین، پدیدة حساسیت متقابل مختص ماریجوانا نیست. الکل و نیکوتین نیز مغز را برای افزایش واکنش نسبت به سایر داروها تقویت میکنند و همانند ماریجوانا و قبل از کشیدهشدن فرد به سمت مواد مضرتر، بهطورمعمول مورد استفاده قرار میگیرند.
توجه به این نکته مهم است که عوامل دیگری در کنار فرآیندهای زیستشناختی از جمله محیط اجتماعی فرد، سهم قابلتوجهی در مولفههای خطر برای مصرف مواد دارند. یک فرضیة جایگزین برای فرضیة "داروی دروازه" این است که افرادی با آسیبپذیری بیشتر نسبت به مصرف مواد، به احتمال بیشتری و بهراحتی از مواد در دسترسی مثل ماریجوانا، تنباکو یا الکل شروع میکنند و تعاملات اجتماعی بعدی آنها با مصرفکنندگان مواد، فرصت امتحانکردن سایر داروها و مواد را افزایش میدهد. برای پاسخدادن به این سوال، پژوهشهای بیشتری لازم است.
منبع:
https://www.drugabuse.gov/publications/research-reports/marijuana/marijuana-gateway-drug
محمدحسین شکاری
روانشناس