آیا ماریجوانا دروازه ای برای مصرف سایر مواد است؟

برخی تحقیقات نشان می­دهد که احتمالاً ماری­جوانا زودتر از سایر مواد قانونی و غیرقانونی مورد سوء مصرف قرارمی­گیرد و سبب اعتیاد و وابستگی به سایر مواد می­شود. به­عنوان­مثال، پژوهشی با استفاده از داده­های طولی بدست­آمده از مطالعة ملی همه­گیرشناسی سوء­مصرف الکل و اختلالات مرتبط با آن، نشان داد افرادی که در دورة اول این نظرسنجی ماری­جوانا مصرف می­کردند نسبت به افرادی که ماری­جوانا مصرف نمی­کردند، به احتمال بیشتری در 3 سال بعد درگیر اختلال سوءمصرف الکل شدند؛ افرادی که قبلاً و از ابتدا دچار اختلال سوءمصرف الکل بودند، با مصرف ماری­جوانا در معرض خطر تشدید اختلالات مرتبط با مصرف الکل قرار داشتند. مصرف ماری­جوانا هم­چنین به سایر اختلالات مصرف مواد از جمله اعتیاد به نیکوتین مرتبط است.

قرارگرفتن زودهنگام در معرض کانابینوئیدها(مادة موثر موجود در ماری­جوانا) در جانوران جوندة بالغ، میزان واکنش مراکز پاداش دوپامین مغزی را در سنین بعدی کاهش می­دهد. تا حدی که این یافته­ها برای انسان قابل تعمیم باشد، می­تواند افزایش آسیب­پذیری برای اعتیاد به سایر مواد را در سال­های آتی زندگی توضیح دهد؛ همان­گونه که اکثر مطالعات همه­گیرشناسانه، توضیح مشابهی دربارة مصرف­کنندگان زودهنگام ماری­جوانا ارائه داده­اند. این داده­ها مطابق­اند با آزمایش­های حیوانی که توانایی THC(تتراهیدروکانابینول، یکی از انواع کانابینوئیدها) را برای "تقویت" مغز در جهت واکنش­های بهتر به سایر داروها نشان می­دهند. به عنوان مثال، موش­هایی که قبلاً THC دریافت کرده­اند، نه تنها در مواجهه با THC، بلکه در مواجهه با داروهای دیگری مانند مورفین، پاسخ رفتاری شدیدتری از خود نشان می­دهند – پدید­ه­ای که حساسیت متقابل نام گرفته است.

این یافته­ها با ایدة ماری­جوانا به عنوان "داروی دروازه" همخوانی دارد. با این حال، اکثریت افرادی که از ماری­جوانا استفاده می­کنند، به­دنبال استفاده از مواد "سخت­تر(خطرناک­تر)" نیستند. هم­چنین، پدیدة حساسیت متقابل مختص ماری­جوانا نیست. الکل و نیکوتین نیز مغز را برای افزایش واکنش نسبت به سایر داروها تقویت می­کنند و همانند ماری­جوانا و قبل از کشیده­شدن فرد به سمت مواد مضرتر، به­طورمعمول مورد استفاده قرار می­گیرند.

توجه به این نکته مهم است که عوامل دیگری در کنار فرآیندهای زیست­شناختی از جمله محیط اجتماعی فرد، سهم قابل­توجهی در مولفه­های خطر برای مصرف مواد دارند. یک فرضیة جایگزین برای فرضیة "داروی دروازه" این است که افرادی با آسیب­پذیری بیشتر نسبت به مصرف مواد، به احتمال بیشتری و به­راحتی از مواد در دسترسی مثل ماری­جوانا، تنباکو یا الکل شروع می­کنند و تعاملات اجتماعی بعدی آنها با مصرف­کنندگان مواد، فرصت امتحان­کردن سایر داروها و مواد را افزایش می­دهد. برای پاسخ­دادن به این سوال، پژوهش­های بیشتری لازم است.

منبع:

https://www.drugabuse.gov/publications/research-reports/marijuana/marijuana-gateway-drug

محمدحسین شکاری

روان­شناس